Malatya’nın Akçadağ (Arxa) ilçesine bağlı 2000 rakımlı bir dağ bölgesinden Kürt ve Reya Heq (Hak Yolu) kültürü ve inancından olan Kürecik nahiyesinde yaşayan yaşlıların taşıdığı dövmelerde Zerdüştlük dininin, kültürü ve ritüellerinin izlerine hâlâ rastlanılıyor. Kadınların el, kol, alın, ayak bileği, çene altı ve göğüs kafeslerine, erkeklerin de el ve kollarına yaptırdıkları dövmeler, Mezopotamya’nın en eski kültürel izlerini de yaşatıyor.
Almanya Münih Şehrinde İkamet Eden Kürecik Kepez Köyünden Şarey Teyzenin (Şehriban Dalkaya) Annesinin elleri, Fotoğraflar için Evîn TURAN‘a çok teşekkür ederiz.
Kadınların el, kol, alın, ayak bileği, çene altı ve göğüs kafeslerine, erkeklerin de el ve kollarına yaptırdıkları dövmeler, Mezopotamya’nın en eski kültürel izlerini de yaşatıyor.Motiflerde yıldız, güneş ve hayvanlar ilk dikkat çeken semboller oluyor. Her bir motifinse farklı bir mitolojik anlamı var. Halk arasında “deq” olarak adlandırılan dövmeler, yöredeki yaşlıların anlatımıyla söyle yapılıyor: Dövme yapmak için çıra dumanın isinin içine anne sütü ve hayvanların öd keseciğinden elde edilen yeşil renkli bir sıvı (givizdan) karıştırılır. Elde edilen karışım iyice dövülür ve iğneyle vücuda işlenir. Dövme karışımında yer alan anne sütünün neden tercih edildiği tam olarak bilinmiyor.
Mitoloji kaynaklarına göre, kız çocuğu sahibi annenin sütünün dövmede kullanılışı, Ana Tanrıça’nın ruhunun dövmeyi taşıyana aktarılması, doğurganlığın işlenmesi ve hastalık ve ölüme engel olmak olarak kabul ediliyor. Dövmeler aynı zamanda kayıp zamanların kutsal metinleridir. Yazının ilk atası, sevincin, umudun, acının, korkunun insan bedenindeki çizgileridir. Vücuda dövme yaptırma geleneği tüm Asya, Mezopotamya, Anadolu, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’da insanlığın karanlık dönemlerine kadar uzayan bir tarihi geçmişe sahiptir.
Semboller kişilerin dâhil oldukları inancın derin izlerini taşır yapılan bedende. Mezopotamya uygarlığındaki sembollerin bazı anlamları şöyle: Göz deseni; nazardan korunmayı, bolluk ve bereketi, yıldız; mutluluğu, hayat ağacı figürü; yaşamı, kuş motifi; yaşamı ve ruhu simgeler. Dövmelerdeki hayvan figürleri, ceren ve geometrik şekillerin hemen tümü şu veya bu şekilde Ana Tanrıça’yı kutsamayı, dolayısıyla hayat kaynağı olan annenin doğurganlığını ve hayat ile ölümü simgeler. Güneş ve ay motifleri de yine yaşam kaynağını, sonsuz yaşam isteğini simgeliyor.
Nazar değmemesi için ağız, burun delikleri, iki kaş arası ve yakınlarına yapılırlar. Yüz, el, kol, ayak, boyun, göğüs arası gibi vücudun pek çok yerine yapılan bu dövmeler genellikle vücuda estetik bir güzellik kattığı için yapılmıştır. Burun ve yüze yapılan bazı dövmelerin ise ölüme engel olduğuna inanılır. Dövmenin yapıldığı diğer bölgelerde de olduğu gibi, Kürecik’de köyden kente göçün sosyolojik bir sonucu ve yaşlı insanların yaşamlarını yitirmesi sonucu geleneksel yaşam ve kültür yok olma riskiyle karşı karşıyadır.
KAYNAK: Hasan KARAMAN
Kürecik ve çevre yörede yaptığımız dövme kültürü konulu araştırmamıza etrafınızda ailenizde dövme yapanları fotoğraflayarak, göndermenizi rica ediyorum. Ancak yöremize özgün dövmelere ve anlamlarına yönelik bugüne kadar yapılmış herhangi geniş bir çalışma bulunmamaktadır. Yapacağımız çalışmada dövmelerde kullanılan simgeleri anlamlarını birçok açıdan birbiriyle karşılaştırarak çeşitli sonuçlara ulaşmayı hedeflemekteyiz. Yapacağınız çalışmada bütün ayrıntıları göz önünde bulundurarak sorularınızı dikkatle not alınız. Çekeceğiniz fotoğraflarda dövme simgelerinin net ve açık olmasına dikkat ediniz.
Bu konuda bizlere yardımcı olabilecek tüm arkadaşlarımıza şimdiden teşekkür ederim.
Fotoğrafladığınız kişinin yaşadığı köy, adı soyadı, yaşı, yaptırdığı yada yapılan dövmenin anlamı veya hikayesi ve dövme hakkında bildikleri söylencelerini hikayelerini mutlaka çalışmanıza ekleyiniz.
Kürecikte Dövme Kültürü ve simgelerin anlamı çalışmasını destekleyerek bu çalışmadan sizin de adınızın bulunacağını şimdiden belirtmek istiyorum.
Çalışmalarınızı kurecik@gmail.com adresine mail gönderebilirsiniz. Kapak Foto: Alişan HAYIRLI
